„Jeśli dziecko żyje w atmosferze krytyki – uczy się potępiać. Jeśli dziecko doświadcza wrogości – uczy się walczyć. Jeśli dziecko musi znosić kpiny – uczy się nieśmiałości. Jeśli dziecko jest akceptowane i chwalone – uczy się doceniać innych Jeśli dziecko żyje w poczuciu bezpieczeństwa – uczy się ufności. Jeśli dziecko żyje w atmosferze miłości – uczy się tego, jak znaleźć miłość w świecie.”
Rodzice dzieci 6 letnich, które wkrótce zostaną pierwszoklasistami, zastanawiają się nad tym jak ich dziecko jest przygotowane do podjęcia tego niewątpliwie trudnego obowiązku. Sądzę, że większość rodziców ze spokojem oczekuje na to ważne wydarzenie, ale niewątpliwie są i tacy rodzice, którzy z niepokojem myślą o zbliżającej się nauce szkolnej swojego dziecka. Każda matka i każdy ojciec pragną, aby ich dziecko było dobrym uczniem, by osiągało sukcesy w szkole, a każde dziecko chce mieć dobre oceny, chce być chwalone, wyróżniane, nagradzane. Aby tak się stało, trzeba odpowiednio wcześnie rozpocząć szereg oddziaływań, które mają na celu przygotowanie dziecka do nauki szkolnej. Bardzo pomocne w osiągnięciu gotowości szkolnej są przedszkola i ciężka praca całego sztabu specjalistów: wychowawcy, pracowników z poradni psychologiczno pedagogicznej (logopedy, psychologa czy pedagoga). Wielu rodziców próbuje swoim pociechom ułatwić start w „dorosłe życie”. Są to Ci rodzice, którzy obserwując swoje dziecko odczuwają podniecenie, niepokój i niepewność. Dotyczy to zazwyczaj tych rodziców, którzy zauważają, że ich dziecko nie lubi rysować, że płacze przy szlaczkach, nie potrafi złożyć z liter prostego wyrazu, wyróżnić głosek w wyrazie, że pisze literki lub cyferki w odwrotnym kierunku (tzw. pismo lustrzane). Niektórych rodziców niepokoją takie zachowania jak niechęć przebywania z innymi dziećmi, nieśmiałość lub nadruchliwość, konflikty z rówieśnikami, lęk przed szkołą, niewyraźna mowa dziecka, dziecinność, powolność. Faktycznie nie wystarczy umiejętność czytania, liczenia, pisania, by dziecko mogło osiągać sukcesy w szkole. Na powodzenie szkolne wpływa wiele czynników, wzajemnie ze sobą powiązanych. Dziecko przekraczające próg szkolny, powinno posiadać zespół umiejętności przydatnych w szkole, określanych jako dojrzałość szkolna.
Dojrzałość szkolna to gotowość dziecka do rozpoczęcia systematycznej nauki, to gotowość do wejścia w nowe obowiązki i nowe środowisko. Tym pojęciem określa się zarówno dojrzałość umysłową, społeczną i emocjonalną.
Dojrzałość umysłowa dziecka przejawia się w zainteresowaniu nauką, zwłaszcza czytaniem, pisaniem, liczeniem, zaciekawieniem zjawiskami zachodzącymi w najbliższym otoczeniu. Dziecko dojrzałe umysłowo potrafi skupić uwagę przez dłuższy czas na tej samej czynności, potrafi z uwagą śledzić treść opowiadanej czy czytanej bajki. Jego mowa jest poprawna pod względem artykulacyjnym, a słownictwo jest na tyle bogate, że bez problemu potrafi porozumiewać się z innym. O poziomie umysłowym dziecka mogą świadczyć jego rysunki. Rysunki dzieci dojrzałych są bogate w treść, kolory, zawierają dużo szczegółów, są prawidłowo rozmieszczone na kartce. Przy odwzorowywaniu zachowany jest właściwy kierunek, od lewej do prawej strony kartki.
Dziecko dojrzałe społecznie prawidłowo nawiązuje kontakty z rówieśnikami i dorosłym, potrafi współżyć w zespole, przestrzegać reguł życia w grupie rówieśniczej, przestrzegać zawartych umów. Charakteryzuje go zdyscyplinowanie, obowiązkowość, samodzielność. Od 6 latka wymaga się zrozumienia prostych sytuacji społecznych i rozeznanie, co jest dobre, a co złe (np. że nie wolno krzywdzić innych, niszczyć cudzej własności, przywłaszczać sobie znalezionych rzeczy). Dziecko dojrzałe społecznie dobrze się czuje w nowym środowisku szkolnym, z chęcią podejmuje zadania na rzecz innych np. dyżury.
Dojrzałość emocjonalna to zdolność do przeżywania bogatego i zróżnicowanego świata uczuć, to odpowiednia do wieku umiejętność panowania nad swoimi emocjami i kontrolowania ich. Dziecko dojrzałe emocjonalnie odczuwa więź ze swoją grupą, z panią. Dziecko niedojrzałe emocjonalnie jest wybuchowe, drażliwe, agresywne, złości się lub płacze z błahego powodu, często popada w konflikty z kolegami. Może też być zahamowane, zalęknione, niepewne, napięte, nadwrażliwe, płaczliwe. Taki typ dziecka boi się głośniejszych uwag nauczyciela nawet, gdy nie dotyczą ich samych. U większości dzieci uczęszczających do przedszkola gotowość do podjęcia nauki szkolnej dokonuje się niepostrzeżenie i nie wymaga specjalnych zabiegów ze strony rodziców. Bowiem cała praca wychowawcza przedszkola, od najmłodszych grup, zmierza do zapewnienia dziecku dobrego startu w szkole.
Jeśli chcecie Państwo zbadać dojrzałość szkolną dziecka możecie spróbować odpowiedzieć sobie na zamieszczone poniżej pytania. Należy odpowiadać rzetelnie i notować pytania, na które odpowiadamy twierdząco lub przecząco.
1. Czy twoje dziecko zna:
• imię i nazwisko,
• adres zamieszkania,
• imiona rodziców,
• nazwę zawodu rodziców, jeśli pracują,
• nazwy zwierząt domowych,
• nazwę pór roku, dni tygodnia?
2. Czy potrafi:
• powiedzieć, jak brzmi pierwsza i ostatnia głoska w prostych słowach: woda, rower, lody,
• wymówić prawidłowo wszystkie wyrazy (nie ma wady wymowy),
• powtórzyć dłuższe słowa np. hipopotam, kaloryfer?
3. Czy rozpoznaje przewidziane programem litery alfabetu?
4. Czy pod koniec zerówki umie przeczytać prosty nowy tekst (np.: To jest dom. Ola ma psa. )?
5. Czy rysując posługuje się zawsze tą samą ręką (prawą lub lewą)?
6. Czy prawidłowo trzyma ołówek (chwyt pęsetkowy - między palcem wskazującym i kciukiem, lekko oparty na palcu środkowym jak na siodełku)?
7. Czy widząc wzór potrafi go odwzorować, umie narysować znaki podobne do liter?
8. Czy jest w stanie narysować rysunek człowieka zaznaczając głowę, tyłów, ręce, palce i inne szczegóły?
9. Czy umie narysować rysunek, na którym coś się dzieje (np. Chłopiec bawi się piłką)?
10. Czy, kolorując obrazki, nie wychodzi poza ich kontur?
11. Czy dobrze zapamiętuje wierszyki i piosenki?
12. Czy potrafi skakać na jednej nodze, rzucać i łapać piłkę?
13. Czy umie ubrać się bez pomocy dorosłego, wiązać sznurowadła, zapiąć guziki?
14. Czy sprawnie posługuje się nożycami, tnie po linii prostej, falistej i łamanej?
15. Czy umie opowiedzieć, co wydarzyło się w domu lub w przedszkolu, posługując się prawidłowo zbudowanymi zdaniami?
16. Czy potrafi określić, których elementów jest więcej, a których mniej?
17. Czy rozpoznaje cyfry od 1 - 10 i potrafi na konkretach, np. patyczkach wykonać proste działania, np. 5+2=, oraz wstawić odpowiedni znak matematyczny: <, >, =, np. 8 7
18. Czy umie powstrzymać się od głosu, gdy pytanie jest skierowane do innego dziecka?
19. Czy rozumie i wykonuje polecenia skierowane do całej grupy?
20. Czy umie pracować w grupie dzieci wykonując wspólne zadanie, np. budowanie z klocków?
21. Czy potrafi bez rozpaczy rozstać się z rodzicami lub babcią czy nianią?
22. Czy potrafi zwrócić się do dorosłego z prośbą lub pytaniem?
23. Czy jest w stanie skoncentrować się na wykonywanym zadaniu przez 30 minut?
24. Czy umie nazywać swoje emocje, np. co go cieszy, złości, czego się boi?
Jeśli na wszystkie pytania pod koniec zerówki możecie Państwo odpowiedzieć twierdząco można przypuszczać, że dziecko osiągnęło dojrzałość szkolną i jest dobrze przygotowane do podjęcia obowiązków szkolnych. Jeżeli jednak na któreś z pytań musicie powiedzieć „ nie – tego nie potrafi” powinno to skłonić Was do pomocy dziecku w wyrównaniu braków. Czasami wystarczają dwa tygodnie, aby dziecko wyrównało braki. Nie wpadajmy w panikę, ale też nie czekajmy, że dziecko z tego wyrośnie. Jest jeszcze kilka miesięcy, aby popracować nad ewentualnymi trudnościami i brakami. Jeżeli dziecko ma trudności z ubieraniem się mogą mu w tym pomóc rodzice, zachęcając do samodzielności i nie wyręczając w prostych czynnościach.
Rozmawiajcie państwo z wychowawcą dziecka. Przecież to my posiadamy doświadczenie, dzięki któremu bardzo łatwo potrafimy wychwycić braki i niedociągnięcia. Możemy podpowiedzieć Państwu, jak pracować z dzieckiem w domu lub zaproponować wizytę w poradni psychologiczno - pedagogicznej, aby lepiej przygotować je do szkoły. Warto więc skorzystać z naszej pomocy jeszcze przed pierwszym dzwonkiem, by zaoszczędzić dziecku niepotrzebnych stresów.
Justyna Niedbała,
Wychowawca grupy III